NỖI LO VỠ QUỸ BẢO HIỂM XÃ HỘI

Ngày 22/8, tại Hà Nội, Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) tại Việt Nam phối hợp với Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội công bố báo cáo “Dự báo cân đối quỹ bảo hiểm xã hội và các khuyến nghị pháp lý”. ILO khuyến cáo nguy cơ vỡ Quỹ Bảo hiểm xã hội Việt Nam và đề xuất nâng tuổi nghỉ hưu để đảm bảo tính bền vững của quỹ này.

Nguy cơ vỡ quỹ từ áp lực già hóa dân số

Một nước được gọi là dân số già khi số người trên 60 tuổi chiếm 10% và trên 65 tuổi chiếm 7,5%. Năm 2008, Việt Nam đã ngấp nghé ngưỡng già hóa khi tỷ lệ người trên 60 tuổi là 9,5% và năm 2012, Việt Nam bắt đầu bước vào giai đoạn già hóa dân số, khi nhóm người trên 60 tuổi chiếm hơn 10% tổng dân số, sớm hơn 5 năm so với dự kiến.  Tốc độ già hóa dân số của nước ta tăng một cách chóng mặt là do tuổi thọ bình quân ngày càng tăng trong khi tỷ suất sinh và tỷ suất chết giảm.

Nếu như trong 50 năm qua, tuổi thọ bình quân của người dân trên thế giới tăng 20 tuổi (từ 48 lên 68) thì tuổi thọ của người Việt Nam đã tăng từ 40 tuổi lên 73 tuổi, đạt được mức gia tăng gấp khoảng 1,5 lần mức gia tăng tuổi thọ trung bình trên thế giới.
 

"Trong giai đoạn 2020-2050, Việt Nam sẽ phải đối mặt với tốc độ già hóa dân số có thể ở mức cao nhất châu Á. Vì thế, ILO dự báo về việc cân đối quỹ bảo hiểm xã hội và các khuyến nghị pháp lý sẽ tạo cơ sở cho Việt Nam hoạch định chính sách bảo hiểm xã hội nói chung và chính sách hưu trí nói riêng”. Ông Phạm Minh Huân Thứ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội

Già hóa thì sức lao động giảm, trong khi hệ thống công ăn việc làm, an sinh xã hội cho nhóm này vẫn chưa đáp ứng được. Hơn nữa, 70% người già lại sống ở khu vực nông thôn, không có lương hưu và phải phụ thuộc vào con cái. Khi số lượng thanh niên trong độ tuổi lao động giảm đi và chế độ lương hưu “hào phóng”, quỹ lương hưu sẽ cạn kiệt. Luật hiện nay quy định mọi công dân Việt Nam ký hợp đồng lao động từ ba tháng trở lên đều được tham gia bảo hiểm xã hội nhưng trên thực tế, hiện nay chỉ có 1/5 lực lượng lao động có bảo hiểm. Do đó, ILO khuyến cáo Quỹ Bảo hiểm Xã hội Việt Nam có thể bắt đầu thâm hụt từ năm 2021 và hoàn toàn cạn kiệt năm 2034 nếu không có thay đổi kịp thời về mặt chính sách.

Theo ILO, những thay đổi về chính sách phải rất kịp thời bởi Việt Nam đang có những thay đổi lớn về cơ cấu dân số, tỷ lệ người lao động có bảo hiểm thấp và thực thi luật còn hạn chế. Luật Bảo hiểm xã hội đang được sửa đổi, dự kiến được Quốc hội thông qua trong năm 2014, nhưng “cải cách bảo hiểm xã hội giống như chèo lái con thuyền lớn, thuyền trưởng không thể chờ đến phút cuối mới hành động. Con thuyền đó phải được xoay chuyển trước khi tiến đến quá sát chướng ngại vật. Đáng quan ngại là, chướng ngại vật đó đang đến gần, do đó Chính phủ Việt Nam, người sử dụng lao động và người lao động cần khẩn trương tìm ra phương thức đảm bảo việc chi trả lương hưu cho hiện tại và lâu dài” - ông Gyorgy Sziracki, Giám đốc ILO tại Việt Nam nhấn mạnh.

Nâng độ tuổi nghỉ hưu

Để đảm bảo tính bền vững của quỹ bảo hiểm xã hội, ILO khuyến cáo Việt Nam nên tiến tới nâng độ tuổi nghỉ hưu của cả nam và  nữ giới lên 65. Bởi thực tế là tuổi thọ đang và sẽ được nâng lên đáng kể và tỷ lệ số người đóng bảo hiểm xã hội trên số người hưởng bảo hiểm xã hội sẽ tăng mạnh do tỷ lệ suy giảm và tuổi thọ gia tăng. Do vậy, rất cần tăng dần tuổi nghỉ hưu để cân đối đóng và hưởng bảo hiểm xã hội trong tương lai.

Khi nâng tuổi nghỉ hưu, Việt Nam sẽ đối mặt với vấn đề giải quyết việc làm cho hơn 1 triệu thanh niên gia nhập thị trường lao động mỗi năm, nhưng ILO đánh giá đây chỉ là vấn đề cần ưu tiên trong ngắn hạn, quá trình già hóa dân số nhanh chóng của Việt Nam đặt ra thách thức nghiêm trọng mới là vấn đề cần giải quyết lâu dài.

Ngoài đề xuất nâng tuổi nghỉ hưu, ILO đề xuất phương thức bảo vệ được người lao động khi về hưu bằng cách đảm bảo rằng cả người sử dụng lao động và người lao động đóng góp bảo hiểm xã hội dựa trên tổng thu nhập, thay vì lương cơ bản, theo quy định của Bộ luật Lao động sửa đổi. Đồng thời, phải thực hiện công bằng giữa khối công nhân viên chức nhà nước và người lao động trong khối tư nhân. Bên cạnh đó, cũng cần tăng độ bao phủ của chương trình bảo hiểm hưu trí và phát triển các chương trình bảo hiểm hưu trí tự nguyện.

Hải Quỳnh

Nguồn : Báo Giao thông vận tải  Thứ Sáu, 23/08/2013.

CÁC SỐ LIỆU THAM KHẢO:

Tuổi thọ bình quân của người Việt Nam đã tăng lên 72,8 năm, đứng thứ 58/177 nước, nhưng đáng buồn là tuổi trung bình khỏe mạnh chỉ là 66 tuổi, xếp thứ 116/177 nước trên thế giới.

Quốc gia	Tuổi thọ trung bình năm 2002	Tuổi thọ trung bình năm 2005
Tây Ban Nha	81,02	82,31
Úc	80,00	80,39
Ý	79,25	79,68
Pháp	79,05	79,60
Đức	77,78	78,65
Anh	77,99	78,4
Hoa Kỳ	77,4	77,7

Theo báo cáo thống kê bảo vệ sức khoẻ thế giới năm 2010 của Tổ chức Y tế Thế giới, nữ giới Nhật Bản có tuổi thọ trung bình cao nhất thế giới với 86 tuổi, vị trí thứ hai thuộc về phụ nữ các nước Pháp, Andorra và Monaco với tuổi thọ trung bình là 85 tuổi

Ngày nay thì tất cả mọi người đều được nghỉ hưu. Ở một số nước châu Âu, những người nghỉ hưu thường sống thêm hơn một phần tư thế kỉ nữa. Ở Mỹ, tuổi nghỉ hưu chính thức là 65 nhưng đa phần người dân nghỉ hưu lúc 64 tuổi và họ thường sống thêm khoảng 16 năm nữa. Chi phí lương hưu trung bình ở các nước OECD hiện tương đương hơn 7% GDP. Ở một số nước, con số này được dự báo sẽ tăng lên gấp đôi vào năm 2050, đấy là chưa kể tới chi phí lương hưu mà khu vực doanh nghiệp tư nhân phải trả và chi phí phát sinh do hệ thống chăm sóc sức khỏe.

Tại Lào: Nam và nữ có tuổi nghỉ hưu ngang bằng là 60. Riêng phụ nữ nếu cần thiết có thể xin nghỉ hưu trước 60 tuổi, nhưng không dưới 55 tuổi với thời gian làm việc cho nhà nước là 25 năm.
Tại Campuchia: Quy định nam và nữ công chức nghỉ hưu ở tuổi 60.
Mỹ : Lương hưu trung bình: 253.890 USD với nam giới; 290.160 USD với nữ giới
Tuổi nghỉ hưu: 65 tuổi
Tuổi thọ dự tính: 83,9 tuổi
Tỷ lệ phần trăm chi tiêu lương hưu công trong GDP: 6%
Trung Quốc :Mức lương hưu trung bình: 66.360 USD với nam giới; 69.720 USD với nữ giới
Tuổi nghỉ hưu: 60 tuổi với nam giới, 55 tuổi với nữ giới là công chức, 50 tuổi với nữ giới là công nhân
Tuổi thọ dự tính: 80,7 tuổi
Tỷ lệ phần trăm chi tiêu lương hưu công trong GDP: 2%
Nhật : Mức lương hưu trung bình: 295.240 USD với nam giới; 358.160 USD với nữ giới
Tuổi nghỉ hưu: 65 tuổi
Tuổi thọ dự tính: 85,7 tuổi
Tỷ lệ phần trăm chi tiêu lương hưu công trong GDP: 9,8%
Đức: Mức lương hưu trung bình: 465.850 với nam giới; 556.600 với nữ giới
Tuổi nghỉ hưu: 65 tuổi
Tuổi thọ dự tính: 83,4 tuổi
Tỷ lệ phần trăm chi tiêu lương hưu công trong GDP: 10,7%
Pháp:Mức lương hưu trung bình: 444.540 USD với nam giới; 506.680 USD với nữ giới
Tuổi nghỉ hưu: 60 tuổi
Tuổi thọ dự tính: 84,9 tuổi
Tỷ lệ phần trăm chi tiêu lương hưu công trong GDP: 12,5%
Anh quốc: Mức lương hưu trung bình: 325.950 USD với nam giới; 381.300 với nữ giới
Tuổi nghỉ hưu: 60 tuổi với nữ, 65 tuổi với nam
Tuổi thọ dự tính: 83,2 tuổi
Tỷ lệ phần trăm chi tiêu lương hưu công trong GDP: 5,4%
Brazil: Mức lương hưu trung bình: 199.800 USD cho cả nam và nữ
Tuổi nghỉ hưu: 65 tuổi với nam, 60 với nữ giới
Tuổi thọ dự tính: 82,5 tuổi
Tỷ lệ phần trăm chi tiêu lương hưu công trong GDP: 3%
Italy: Mức lương hưu trung bình: 408.100 USD với nam giới; 427.350 USD với nữ giới
Tuổi nghỉ hưu: 65 tuổi với nam, 60 tuổi với nữ
Tuổi thọ dự tính: 84,5 tuổi
Tỷ lệ phần trăm chi tiêu lương hưu công trong GDP: 14,1%
Canada: Mức lương hưu trung bình: 325.620 USD với nam giới; 365.820 với nữ giới
Tuổi nghỉ hưu: 65 tuổi
Tuổi thọ dự tính: 84,3 tuổi
Tỷ lệ phần trăm chi tiêu lương hưu công trong GDP: 4,2%
Ấn Độ: Mức lương hưu trung bình: 43.400 USD với nam giới; 45.500 USD với nữ giới
Tuổi nghỉ hưu: 58 tuổi
Tuổi thọ dự tính: 78,7 tuổi
Tỷ lệ phần trăm chi tiêu lương hưu công trong GDP: 0,93%